Didem Seymen – Koronavirüs salgınından sonra dünyada, Afrika’da yayılan, ölümcül hastalığa neden olan ve “maymun çiçeği” diye bilinen mpox (monkeypox) virüsü kaygısı yaşanıyor. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) de Afrika’da Kongo’dan komşu ülkelere yayılan maymun çiçeği virüsü nedeniyle global halk sıhhati acil durumu ilan etti. 2022’de İspanya’da yeniden salgın kelam konusu olmuştu. Maymun çiçeği (mpox) virüsü, çiçek hastalığı virüsüne benzese de onun üzere bulaşmıyor. Yapısal olarak daha stabil bir virüs, o yüzden çok büyük mutasyonlar geçirmesi beklenmiyor. Toplumsal temastan çok cinsel yolla bulaşan bu virüs ile ilgili merak edilenleri Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ateş Kara, Milliyet’e anlattı…
Yakın temasla
“Mpox hastalığı, birinci kez Batı Afrika’da yaşayan Gambiya fareleri ve Gambiya sıçanlarından insanlara geçiyor. Onların derin ısırıkları ile bulaşıyor ya da etinin yenmesiyle. İnsanlardan insanlara geçişi çok kolay değildi, çok yakın temas ya da cinsel bağlantı ile geçiyordu. Bu hastalığın 2 formu var; Orta Afrika formunda hasta olan yüz bireyden 1’inde vefat görülürken, Batı Afrika formunda 2022’de Avrupa’da İspanya’yla başlayan salgın vardı. HIV ve/veya bağışıklık baskılananlarda vefat oranı binde 1’di.”
Maskeyle korunulmaz
“Tehlikeye neden olan şu; Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde otoyol yapılmıştı, orada hadiseler görüldü. Tamamı cinsel bağ ile geçiş formunda görülüyor. Görülme oranı yüzde 1 iken, 2023 Eylül’den sonra görülenlerde mortalite yüzde 4’e geldi. Yani 4 kat arttı. ‘Hasta olan bireylerin özelliklerinden mi virüsün değişkenliğinden mi’ diye bakıldı. Virüs de değişmiş. DNA virüsü ve stabil bir virüs. Çok çok daha az değişkenliği. Olay sayısında da kıpırdanma olunca Dünya Sıhhat Örgütü dikkat çekmek istedi. Maske takıp koronadan korunmak üzere korunacak bir virüs değil. Bu virüste o denli bir salgın beklememek lazım fakat 2022’deki salgının temel nedeni, İspanya’da gerçekleştirilen 2 büyük şenlik. O şenliklerden sonra düzgünce yayıldı.”
Avrupa’ya da sıçradı
DSÖ’nün, mpox salgınının artık milletlerarası kaygı uyandıran bir noktaya geldiğini açıklamasından yalnızca birkaç saat sonra Afrika dışında birinci olay duyuruldu. İsveç, dün yakın temas yoluyla yayılan viral bir enfeksiyon olan mpox’un birinci olayını doğruladığını açıkladı. İsveç Sıhhat ve Sosyal İşler Bakanı Jakob Forssmed, basın toplantısında kelam konusu hadisenin “Clade I” ismi verilen daha önemli bir mpox çeşidine sahip olduğunu söyledi.
Belirtileri neler nasıl bulaşıyor?
Prof. Dr. Ateş Kara’nın verdiği bilgiye nazaran, maymun çiçeğinin (mpox) en değerli belirtileri, halsizlik, ateş ve bedende küçük sıvı dolu döküntüler: “Cildimiz- deki deri döküntülerinde sıvı var, sıvıda da virüs var. Bulaşması için her iki tarafın da cildinde açık yara olması lazım. Mukozada hasar yaratacak formda temas gerçekleşirse geçer. Ya da cinsel ilgi ile geçebiliyor. Daima çiçekten korkulur, o insanlara adapte olmuş insan virüsü olduğundan hasta kişinin kullandığı battaniye, örtü diğerine değdiğinde hastalığa sebep oluyordu. İnkaların ortadan kalkışı bu türlü oldu. İngilizler ABD’ye gidip eşyalarını bırakarak geri çekiliyorlar. Sağlıklı bir kişi, sağlıklı bir deri varsa bulaşması mümkün değil. Çiçek hastalığı virüsü 48 saate kadar kalıyordu. Maymun çiçeği virüsünün kalış müddeti ise kısa saatler. Koronavirüs ve grip, teneffüs yoluyla yayılıyor. Şu an konuştuğumuz virüsün geçişi cinsel yolla bulaşıyor, çok yakın temas gerektiriyor. Toplumsal temasla, tıpkı ortamda bulunmayla, tokalaşmayla bulaşmıyor.”
Ellerde, ayaklarda döküntüler…
Şu an için Türkiye’de bildirilmiş bir maymun çiçeği hadisesi bulunmadığını kaydeden Aile Tabipleri Dernekleri Federasyonu Bilim ve Eğitim Kurulu Sorumlusu Dr. Zeynep Özsevimli, virüsün insanlara çoklukla enfekte bir kişi yahut hayvanın cilt lezyonları ya da beden sıvılarıyla direkt temas sonucu bulaşabildiğine dikkat çekerek şu değerlendirmeyi yaptı: “Hastalıkta, ateş, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, kas ağrısı ve yorgunluk maymun çiçeği virüsünün en sık görülen belirtileridir. Bir öteki tipik belirtisi olan döküntüler ekseriyetle yüz, eller, ayaklar ve ağızda ortaya çıkıp, bir müddet sonra içi sıvı dolu lezyonlara dönüşür. Virüsün yayılımında rolü olan hayvan konakları, kemirgenler ve primatlardır. Çoklukla 2-4 hafta süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır.“