Aydınlık gazetesinde yer alan haber şöyle:
“Türkiye’de son üç günde büyük yangınlar yaşandı. Bilhassa yangınların kısa müddette genişlemesi, Orman Genel Müdürlüğü (OGM) gruplarının yangınları denetim altına alması için uzun mühlet gayret etmesi akıllara tek bir soru getirdi. ‘Yangınları önlemek için diğer bir formül var mıydı?’
Geçmişte orman yangınlarını tedbire açısından birinci kuvvet orman köylüsü olurdu. Anayasa’nın 170. unsurunda olduğu üzere devlet ve köylü işbirliği içinde çalışırdı. Devlet, orman köylüsüne dayanak verirdi ormanları da en uygun onu yakından tanıyan korurdu.
Tarım Orman-İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş, bu uygulamanın 2000’li yılların başında yavaşça sona erdiğini söyledi. Yangınlarla uğraşta en değerli ögenin insan kaynağı olduğunu söyleyen Durmuş, orman köylerini tekrar canlandırmayı önerdi.
Durmuş, şöyle konuştu:
“Ormancılığı Türkiye’de Orman Genel Müdürlüğü yürütür. 185 yıllık bir kurumdur geriye yanlışsız baktığımızda. Hiçbir devir bu türlü olmadı. Olağanda Anayasa’da 169-170. hususları ormanların korunması, işletilmesi, orman köylüsünün desteklenmesi unsurudur. Birebir vakitte Orman Kanunu’nda öncelikle Orman Bakanlığına ve Genel Müdürlüğe ormanların korunması misyonunu vermiştir.
“Ama ormanı müdafaa önde olacağına üretim öne geçti. Artık ormanda ağaç kısmı planla yapılır. Bu planlar teknik hazırlanır. Bir örnek vereyim. Bu yılki plan üreticileri Türkiye genelinde toplamda 13 milyon metreküp orman kesilecek diyordu. Bugün yılın yarısındayız. 45 milyon metreküp kesildi. 2080 yılında kesilmesi gereken ağaçları artık kesiyorlar.”
TEŞVİK BİTTİ KÖYLÜ GİTTİ
Durmuş, devletin köylüye olan teşviği yetersiz kalınca köylünün göç ettiğini söyledi. Orman köylüsünün evvelce neler yaptığını şöyle anlattı:
“Orman köylüsü, geçmişte ormanın dostu ve koruyucusuydu. Ormanın bütün faaliyetlerini orman köylüsü yapardı. 1980’le günümüzü karşılaştıracağım. 1980’de Türkiye’nin nüfusu 44 milyondu, 12 milyonu orman köylüsüydü. Artık Türkiye’nin nüfusu 85 milyon, 7 milyonu orman köylüsü. Köylüye teşvik bitince orman köylüsü göç etmek zorunda kaldı.
“Daha evvel orman kesiti, bakımı, ağaçlandırma faaliyetlerinin tümünü orman köylüleri yapardı. Hatta havalar ısınmaya başlayınca biz ormanda köy köşelerinde köylüye para dağıtırdık. Herkes çoluk çocuğuyla, kadınıyla alırdı tırmıklarını. Bilhassa yangın riski yüksek bölgelerde, yol kenarlarında meyyit örtü dediğimiz kuru yaprakları, gazelleri tırmıklar denetimli bir halde imha ederdi. Artık bu tedbirlerin hiçbirisi alınmıyor.”
‘KÖYLÜ DEVRE DIŞI KALDI’
Yangına müdahalede saniyelerin kıymetinin olduğunu söyleyen Durmuş, şu sözleri kaydetti:
“Orman yangınlarında en kıymetli etken yerinde ve vakitte müdahaledir. Saniyelerin değeri var. Yangın birinci evvel yerdeki kuru otlardan başlar. Buna örtü yangını deriz. Şayet örtü halindeyse yangın onu söndürmede muvaffakiyet oranı yüzde 80’dir. Şayet yangın giderek gövdeye sıçramışsa, ona ikinci kademe gövde yangını deriz. Muvaffakiyet talihi yüzde 50’nin altına düşer. Yangın, gövdeden yapraklara ulaşmışsa, zirve yangını deriz, üçüncü kademesi muvaffakiyet talihi yüzde 10’un altına düşer.
“Dolayısıyla kim yapacak bu işi orada yaşayan yapacak. Artık orada yaşayan genç nüfus kalmadı. Evvelce biz köylüyü desteklerdik. Köylü ormandan sorumluydu. 18-55 yaş ortası genç nüfus bilhassa orman yangınlarına müdahale etmekten vazifeliydi, sorumluydu. Artık köylü devre dışı kaldı. Yangınlarla çabada tekrar orman köylüsüne muhtaçlığımız var.”
‘EKSİK OLAN İNSAN’
Yangınlardan evvel tedbirlerin yetersiz olduğunu söyleyen Durmuş, şu vurguları yaptı:
“Ormanda alınması gereken tedbirlerin hiçbiri alınmıyor. Yol kenarı paklığı yapılmıyor. Bir de emekçi kâfi değil. Herkes hava araçlarına takıyor lakin hava aracı son evredir. Ormanda en kıymetli olay, savaş günü ucuyla kazanılır derler, iade paklığı derler. Yer hareketi kâfi değilse uçakların büyük olması bir mana söz etmiyor.
“Orman yangınlarını engellemek için sırasıyla; önlem alınmalı, işçi alınmalı, emekçilere eğitim verilmeli. Ormancılık konusunda dünyanın en gelişmiş araçlarına sahibiz. İHA’mız , SİHA’hımız var, uçağımız var, helikopterimiz var. Ancak ormanlar yanıyor. O vakit bir şey eksik. Eksik olan insan. Şayet insan kaynağı kâfi değilse, başarılı olma bahtı yok.
“İnsan kaynağımız ne yazık ki liyakatsizlik üzerinden belirleniyor. Bir yangın idaresi deneyim ister. ‘Yangında mesela karşı ateş ne vakit çıkarılır? Ne vakit önünü keseriz? Yangın şeridi nerede açılır?’ bunlar önemli bilgi birikim ister. Artık personellerimizin birçoklarında bu bilgi birikim yok. Bilgili olan çok tecrübeli, deneyimli arkadaşlarımız var, kenara itilmiş durumda.”
ARAZÖZ VAR İNSAN YOK
OGM’de istihdamın muhtaçlık olduğunu söyleyen Durmuş insan eksikliğini şöyle anlattı:
Teknoloji var lakin insan yok. Orman Gelen Müdürlüğü’nün elinde 5 bin üzerinde arazöz var. Bunlar çok çağdaş araçlar. Ancak bir arazözde en az 6 kişi olması gerekiyor. Arazöz, kendi kendini soğutabilen, yangının içine dalabilen, Bir kişi direksiyonda olacak o asla oradan kalkmayacak. İkinci kişi üstte tabanca dediğimiz bir operatör olacak o çok uzağa su fışkırtıyor. Üçüncüsü geride makine denetimini yapacak. O da tankın gerisinde basınçları ayarlayacak. Öteki üç kişi de hortum tutacak.
“O hortumları tek kişi tutamaz. Tazyik verildiğinde, yüksek basınç verildiğinde o insanı kaldırır yerden yere vurur. En az iki kişi, üç kişi çekmesi gerekir hortumu. O yüzden şu anda iki üç kişi ile arazözler yere çıkıyor, işte kazalar oluyor. Çanakkale’de bir arazöz yandı. Üç hafta evvel Bayındır’da arazöz sürücüsü indi, kendisi hortum tutmaya kalktı, baş edemedi ve öldü. Direksiyon da olsaydı kurtulacaktı.”
İSTİHDAMDA LİYAKATSİZLİK
Sağlanan istihdamın içinde liyakatsizliğin olduğunu söyleyen Durmuş örnekler verdi:
“OGM’de misyon yapan 10 bin personel var. Bu çok yetersiz. Toplam 30 bin olmalı. Yalnızca yangınla gayrette en az eğitimli on beş bin personele gereksinim var. 2021 çok yakıcı yangınlar yaşadık Akdeniz jenerasyonunda. Çabucak hükümet kararında acil işe alımlara başlandı. Bölge müdürlüklerine imtihansız bir mülakatla fiziki durumları uygun olanlar alın diye talimat verildi.
“Bu gerçek bir karardı. Fakat orada da liyakatsizlik yapıldı. AK Parti ilçe başkanlıkları, isim gönderdi bölge müdürlüklerine. Bu olayın canlı ispatını da 2 gün evvel İzmir’de gördüm. Yamanlar’da, emekçinin bir tanesi oturuyor, yangın elbisesi giymiş, yaklaşık 55-60 yaşları ortası. Sordum, ‘Sen yangın emekçisi değil misin? Niçin gitmiyorsun?’ diye. ‘Aşağı inersem üst bir daha çıkamam.’ diyor. Neden? Zira yaklaşık 130 kilo tartısında ve 2021’de alınmış işe. Bir örnek daha vereyim, Erzurum Orman Bölge Müdürü, 6 öz yeğenini işe aldı. Bir tanesi doğuştan engelli. Koltuk değneğiyle geziyor. Yangın çıksa nasıl söndürecek?”
‘ORMAN BEŞERE KAPATILMALI’
Orman yangınlarına sebep olan bakımsız güç nakil çizgilerini işaret eden Durmuş, ormanların vatandaşa kapatılsa da orada çalışma yapan şirketlere kapatılmadığını söyledi.
“Orman yangınları yanlış siyasetler sonucu çoğalıyor. Önleyici önlem alınmıyor dediğimiz bir öbür şey. İnsan hareketi ne kadar fazlaysa yangın riski o kadar artar. Artık, valiler genelge yayınlıyor, orman alanına girişler yasaklanıyor. Lakin binlerce insan var. Bunların başında da HES çalışmaları yapanlar, maden çalışması yapan şirketler. Şirket otomobilleri gidip geliyor ormanın içinde. Güç nakil sınırları bakımsız bir halde duruyor ormanlarda. Büyük şirketlerin güç nakil sınırları var. Yangınların en büyük sebebi o güç nakil sınırlarıdır.
“Orman çalışanı muhafazacı değil artık üretim işçisi olmuş. Yahu muhafazayı öncelemezsen bunlar olacak. Münasebetiyle bu yangınlar bir tercihin sonucudur dememin altındaki nedenler bunlar. Bu eksikler devam ederse yanmaya da devam edecek. Ormanda hareket olmamalı. Orman kapatılmalı insanlara. Ormanın içine girmek için şirketlere verilen müsaadeler artık can alıyor.”