Gülnihal Özdener
Hindistan’da her sene manevi öğretmenler yani gurular, büyük merasimlerle anılır. Hint takvimine nazaran Haziran sonu yahut Temmuz başındaki dolunayda kutlanan bu bayrama Guru Purnima denir: Karanlığı ortadan kaldıranların dolunayı. Guru, kendisine bağlanan öğrencilerin yegane başkanıdır. Toplumun her kısmında ve her toplumsal sınıfında öğretmenlerin hürmet gördüğü Hindistan’da “guru” olmak klâsik bağlamda çok önemli sorumluluklar taşır. Toplumsal devrimci niteliğindeki guruların varlığı Guru Purnima bayramını manalı kılarken, birtakım guruların dolandırıcılıktan cinsel istismara kadar geniş bir yelpazede cürüm işlemeleri bugüne gölge düşürür.
GURU PURNİMA NEDEN KUTLANIR
Hindular, Buddhistler ve Cainler, hayatlarındaki en kıymetli kişi olan manevi öğretmenlerini ve rehberlerini hatırlamak ve onurlandırmak için Guru Purnima bayramını kutlarlar. Guru, kendine tâbî olan öğrencilerine ve müritlerine, fizikî varoluşun getirdiği zahmetlerden ve reenkarnasyon döngüsünden kurtulmaları için yol gösterir; yola gölge düşüren karanlığı aydınlatır. Guru Purnima, öğrencilerin minnettarlıklarını söz etmeleri için bir fırsattır.
Buddhistler bu bayram vesilesiyle kendi başkanları olan Buddha’yı hatırlayarak ona yönelik özel merasimler tertip ederler. Yoga geleneğinde Guru Purnima’da anılan figür Şiva’dır, zira yoga geleneğini başlatan ve yayan birinci öğretmen kabul edilir. Hindu geleneğinde ise Vedaların (yani Hindu kutsal metinlerinin) birinci derleyicisi olan bilge Vyasa bu bayramın odağıdır. Hindistan dışında Nepal ve Bhutan’da da kutlanan bu bayram, hem dinî bir mana taşır hem de bu coğrafyada öğretmenlik ve manevî liderlik mertebesine ne kadar değer verildiğini gösterir. İşte bu iki ağır mananın bir ortaya gelmesiyle problemler başlar.
SORGUSUZ TESLİMİYETİN FATURASI
Guru, birtakım geleneklere nazaran sıradan bir manevi öğretmenden öte, Rabbin bu dünyadaki tezahürü sayılır. Gurunun kendisine biçilen bu büyük kıymet, kültürel geleneğin birer kesimi olan ağır hürmet ve hizmetle birleştiğinde inananlar için büyük bir risk ögesi oluşturur. Guruluk vasfı çoklukla erkeklere atfedildiği için bilhassa bayan müritler yahut çocuk yaştaki öğrenciler, cinsel istismara maruz kalır ve mağdur olurlar. Guruya teslimiyet ve itaat, guruyla mürit ortasında yakın bir fizikî aralık muhafaza, guruya dokunma yahut gurunun müritlere dokunarak manevi bilgiyi aktarması üzere çeşitli durumlar bu mağduriyeti kuvvetlendirir.
YASADIŞI FAALİYETLERE KAPILANLAR
Hindistan’da şöhreti yakalamış gurulardan biri olan Guru Ram Rahim, Dera Sacha Sauda tarikatının önderiydi. Hindu ve Sih inancı mensuplarını kışkırtan sözleri ve davranışları sebebiyle müritleri çatışmalara sürüklendi. Kimi savlara nazaran 400’den fazla erkek müridini İlaha ulaşma vaadiyle hadım olmaya ikna etti, lakin suçlamalar geri çekildi. 2017 yılında, bayan müritlerine tecavüzle suçlandı ve 20 yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Bu haberi ve tarikatın öteki yasadışı faaliyetlerini takip etmek isteyen bir gazeteci ise vurularak öldürüldü.
Asaram ismiyle bilinen bir öteki guru, Hindistan’da ve tüm dünyada 40’ın üzerinde okul ve 400’ün üzerinde aşram (inziva yeri) kurmuştu. Şu anda ömür uzunluğu mahpus cezasını çekmekte olan guru, düzmece dokümanlarla arazi işgal etmek, yatılı okullarında kalan erkek çocukları kara büyü için kurban etmek ve aşramlarında kalan kız çocuklarına tecavüz etmek üzere çeşitli hatalardan ötürü karar giymişti.
GERÇEK BİLGİYİ AKTARAN ÖĞRETMENLER
Kurunun yanında yaş da yanmasın. Hindistan coğrafyası her ne kadar sahtekâr gurulardan yaka silkse de çok değerli düşünürlere ve manevi öğretmenlere konut sahipliği yapmış, felsefi öğretileri tüm dünyaya yayılmış bir kültüre sahip.
19. yüzyıla imzasını atan bayan figürlerden Savitribai Phule, gerçek öğretmenlerden ve Guru Purnima’da sıkça anılan isimlerden biri. Phule, Hindistan’ın kız çocukları için birinci kere okullar açan ve Hindistan’da çağdaş feminist hareketi başlatan birinci toplumsal devrimcilerdendi. Bayanların toplumdaki pozisyonu önünde bir pürüz olarak gördüğü çeyiz uygulamasının cinsiyet eşitsizliğini güçlendirdiğine, bayanlara meta muamelesi yaptığına ve ataerkil normları sürdürdüğüne inanıyordu. Çünkü çeyiz uygulaması 1961 yılında yasaklanana kadar, klasik olarak gelinin ailesine değerli bir mali yük getiriyordu. Evlilik sırasında damat tarafına önemli ölçüde mali kaynaklar, armağanlar yahut varlıklar sağlamaları beklenen gelin ailesi, mali olarak sömürüldüğünden borç ve yoksulluk döngüsüne sürükleniyordu. Savitribai Phule, çeyiz üzere baskıcı ve cinsiyetçi geleneklere meydan okumak için bayanların eğitimini ve güçlendirilmesini savunuyordu. Toplumsal aktivizmiyle Hindistan’daki bayan hakları hareketlerinin ve toplumsal ıslahatın temellerinin atılmasında kıymetli bir rol oynadı.
ECEVİT’İN HAYRAN OLDUĞU DEVRİMCİ
Tagore, Britanya Krallığı’nın Hindistan’da kurduğu sömürgeci tertibe karşı başkaldırının birinci kıvılcımlarını başlatan bir periyodun adamıydı. Bengalli şair ve toplumsal devrimci Tagore, “Bengal rönesansı” olarak bilinen bu periyodun önde gelen düşünürlerindendi. 1913 yılında Asya’nın Nobel Mükafatı kazanan birinci ismi oldu. Einstein’la sohbetleri, “Gerçekliğin Tabiatı Üzerine” başlığıyla derlendi ve yayınlandı. Edebi yapıtları dünya çapında onlarca lisana çevrildi. Ülkemizin eski başbakanlarından Bülent Ecevit, büyük bir Tagore hayranıydı ve şairin meşhur yapıtı Gitanjali’yi Türkçe’ye kazandırdı.
Tagore, her yıl dünya çapında sayısız aktiflikte anılır. Doğum yıldönümü ve Guru Purnima bayramının yanısıra, Tagore’un hayatına ve öğretilerine saygıyı simgeleyen yaklaşık 165 kilometrelik bir hac yürüyüşü yapılır. Tüm dünyada gerçek bir guru sayılan Tagore, öğretmenlerle ilgili şöyle söylemiştir:
“Bir öğretmen, bizzat kendisine öğretmeye devam etmedikçe asla nitekim öğretemez. Bir fener kendi alevini yakmaya devam etmedikçe bir oburunu asla yakamaz.”