Bitlis’in Adilcevaz ilçesine bağlı Göldüzü Köyü’nde yaşayan Mustafa Erçetin (10) ve Polat Ergün (9) yaklaşık beş hafta evvel sokak köpeklerinin saldırısına uğramıştı. Köpeğin ısırdığı Mustafa Erçetin olayı ailesinden gizleyip, bisikletten düştüğünü söylemişti. Fakat rahatsızlanması üzerine gerçek ortaya çıkmış ve hastaneye kaldırılmıştı. İki çocuk da 19 Ekim’de kuduz kuşkusu ile Ankara Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’ne sevk edilmişti.
DURUMU GİDEREK AĞIRLAŞTI
Yapılan tetkiklerde ‘sudan korkma’, ‘tükürük salgısında artış’, ‘hırçın davranışlar’ ve anlamsız konuşmalar üzere belirtileri de gösteren Mustafa Erçetin’in kuduz olduğu tespit edildi. Polat Ergün’e ise kuduz bulaşmadığı ve sıhhat durumunun âlâ olduğu anlaşıldı. Durumu ağırlaşan Mustafa Erçetin’in ağır bakıma alındığı ve teneffüs aygıtına bağlandığı öğrenildi. Öte yandan olayın ortaya çıkmasının akabinde tıpkı bölgede yapılan taramalarda 36 kişinin daha köpek tarafından ısırılmasına karşın hiçbir sıhhat kuruluşuna başvurmadığı ortaya çıktı.
BEYİN İLTİHABINA NEDEN OLUYOR
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi F. Gökçe Demir, Ankara’da tedavileri devam eden iki çocuk ile tespit edilen 36 yeni hadiseyi nelerin beklediğini ve nasıl bir tedavi süreci izleneceğini anlattı. Kuduzun tesirli antiviral tedavisinin olmadığını, çoklukla ölümcül seyrettiğini ve beyin iltihabına sebep olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi F. Gökçe Demir, “Eğer ısırıldıkları üzere hastaneye gitselerdi aşı ve kuduz antiserumu uygulanırdı. Ne yazık ki başvurduklarında yedi günden fazla mühlet geçmiş, geç kaldılar” diye konuştu.
AŞI VE SERUM TESİR ETMİYOR
Kuduzun temasla da bulaşabildiğini ve birinci testte negatif çıkan sonucun tekrarlanan testlerde olumluya dönebileceğini belirten Dr. Demir, “Kesinleşen kuduz hadisesinde üçüncü sefer tekrarlanan testte müspet sonuç çıktı” dedi. Kuduz olduğu belirlenen Mustafa Erçetin’in durumunun ağırlaştığını belirten Demir, şöyle konuştu:
“Durumu ailesinden saklamış. Kolunda karıncalanma üzere bulgular başlayınca ailesi hastaneye götürmüş. Lakin o vakit köpeğin ısırdığını söylemiş. Virüs, merkezi hudut sistemine girdikten sonra aşı ve serum tesir maalesef etmiyor.”
Jeanna Giese
KURTULAN TEK HADİSE ŞAİBELİ
Kuduzun yüzde yüz ölümcül bir hastalık olduğunun altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Demir, literatürde kurtulan yalnızca bir hadise bulunduğunu, onun da şaibeler barındırdığını belirtti. Demir, aşılı olup olmadığı bilinmeyen bir hayvan (kedi, köpek, yırtıcı hayvanlar) tarafından ısırılan ya da tırmalanan kişinin 24 saat içinde kuduz istasyonu olan bir merkeze gitmesi gerektiğine de dikkat çekti. Kimi eğitim araştırma ve devlet hastanelerinin kuduz istasyonu olarak belirlendiğini belirten Gökçe Demir, bu istasyonların kolay bir internet aramasıyla öğrenilebileceğini söyledi.
Amerika’da 2004 yılında yarasa ısırması sonucu, kuduz hastalığına yakalanan 15 yaşındaki Jeanna Giese isimli genç kız, yürüyemez ve konuşamaz hale geldi. Hekimlerin o periyot deney etabındaki ilaç kombinasyonlarını kullandığı bir çocuk hastanesine kaldırılan Jeanna Giese’in hayatını kurtarmak maksadıyla bir hafta komaya sokulduğu ve komadan çıktıktan sonra da felçli olduğu kaydedildi. Genç kız gördüğü 11 haftalık tedavi sonrası tekerlikli sandalyeyle hastaneden taburcu oldu. Giese, “aşısız halde kuduz hastalığına yakalanıp hayatta kalabilen dünyadaki tek örnek” olarak gösteriliyor.
‘ISIRAN HAYVAN TAKİP EDİLMELİ’
Özel hastanelerde kuduz aşısı yahut serumu bulunmadığına dikkat çeken Dr. Gökçe Demir, “Sadece devlete bağlı sıhhat kuruluşlarında kuduz aşısı yapılıyor. Asi takdirde devlet, kuduz takibi yapmakta zorlanır” sözlerini kullandı. Isırılmadan sonra hayvanın 10 gün boyunca takip edilmesinin değerli olduğunun altını çizen Gökçe Demir, “Tükürüğünde kuduz virüsü olan bir hayvan en geç 10 gün içinde beyin iltihabından ölür. Şayet hayvan mühlet sonunda yaşıyorsa kuduz değildir” bilgisini verdi. Kuduzun belirtilerine değinen Dr. Gökçe Demir, sözlerine şu formda devam etti:
“Isırılan bölgede karıncalanma, uyuşma, şişkinlik hatta bazen hissizlik olabilir. Şahısta tuhaf davranışlar görülebilir. Kimi şahıslar mahcup içine kapanık davranışlar gösterirken kimileri da saldırganlaşır. Hastalık ilerledikçe kasılmalar ve nöbetler başlar. Bu durum komaya kadar masraf.”
KUDUZ OLAN SUDAN KORKUYOR MU?
Kuduz olanların sudan korkmasının nedenlerini açıklayan Dr. Öğr. Üyesi F. Gökçe Demir, “Kuduza yakalanan kişi su içmek istediğinde yutaktaki kaslar kasıldığı için suyu içemez. Bu sebeple su içmekten kaçınırlar aslında sudan korkmazlar. Sudan korkma, rüzgardan korkma olarak nitelendirilen şey aslında en ufak uyaran karşısında kaslarının kasılmasıdır” şeklinde konuştu. Sıraladığı belirtilerin ortaya çıkmasının akabinde hastasının uygunlaşmasını sağlayacak bir tedavi bulunmadığını söyleyen Demir, “Bu belirtiler görüldükten sonra virüs hudut sistemine geçmiş oluyor ve kişi ne yazık ki aşı olamıyor” diye de ekledi.
Sahipli bir hayvan tarafından ısırılan kişinin çabucak ‘aşı karnesi’ni istemesi gerektiğini belirten Dr. Gökçe Demir, “Eğer hayvana bir yıl içinde kuduz aşısı yapılmışsa bir sorun yok demektir. Lakin sahipsiz bir hayvan tarafından ısırıldıysa derhal kuduz aşısı yaptırmak gerekir” dedi.
ISIRILAN YERE NAZARAN TEDAVİ
Vücutta ısırılan yere nazaran uygulanan tedavinin ve virüsün ilerleyişinin değiştiğini söyleyen Demir, “Vahşi hayvan ısırıklarında ya da damar ve hudutların ağır olduğu baş-boyun ısırıklarında yalnızca aşı değil, antiserum da uyguluyoruz. Isırık merkezi hudut sistemine ne kadar uzaksa o kadar geç bulaşıyor ve bulgular da gecikiyor” dedi. Kuduz aşısının ısırılmadan sonra olabildiğince çabuk formda, birinci 24 saat dolmadan yapılması gerektiği ihtarında bulunan Gökçe Demir, “Çünkü kuduz virüsü hudut sistemine geçtikten sonra tedavisi yok, aşının bir tesiri olmaz” ayrıntısını paylaştı.
Kuduz hastalığı olan bir hayvan tarafından ısırılan bireylere kuduz aşısının birinci dozu, ısırma ile birebir gün yapılır. Birinci dozun verildiği günü takip eden 3. ve 7. günlerde birer doz, 14. ile 28. günler ortasında bir doz daha aşı uygulanır. Bu aşılar toplam 4 dozdan oluşur. Daha evvel kuduz aşısı olmuş ve tekrar enfekte olan şahıslarda de birinci doz ısırmanın akabinde çabucak uygulanır. 3. gün ise ikinci doz yapılır. Tedbir hedefiyle yaptırılan kuduz aşısı takvimi ise enfekte olmuş bireylere uygulanan takvimden farklılık gösteriyor. Standart uygulamada enfekte şahıslara 4 doz uygulanırken, tedbir hedefiyle uygulanan kuduz aşısı 3 doz olarak planlanır. Birinci doz istenilen rastgele bir vakitte yapılabilir. Bireyler kuduz virüsünü taşımadığı için birinci tarihin değeri yoktur. İkinci doz, birinci dozun akabinde 7. gün; üçüncü doz ise birinci dozdan 21 ya da 28 gün sonra uygulanır.